VỀ TỘC DANH họ "ĐẶNG" - NGUỒN GỐC HỌ ĐẶNG

Đặng là một họ phổ biến ở Việt Nam, đây cũng là một trong các họ của Trung Quốc. Họ này cũng tồn tại ở Triều Tiên nhưng rất hiếm. Bởi họ “Đặng Việt Nam” chữ chỉ tộc danh nếu viết bằng Hán tự cũng như người Hán (鄧/邓) và chắc chắn có sau người Hoa nên cứ trích theo sách Tầu.

Theo “Tính thị cấp cứu thiên chú” 姓氏急救篇注 và “An hóa Đặng thị phổ tự” 安化邓氏谱序thì: “Đặng là tên một tiểu quốc cổ có gốc từ họ Mạn sau lấy tên nước đặt làm họ”. Lại theo “Nguyên Hà Tính Toản” 元和姓纂, “Họ đặng vốn gốc họ Mạn có từ thời nhà Ân. Sang thời Xuân thu được phong tước Hầu, từng chống lại nước Lỗ rồi bị Sở diệt. Con cháu đổi họ thành “Đặng”.
Có tài liệu phân ra ngồn gốc tộc danh “Đặng” là: “Xuất tự tự tính” 出自姒姓, “Xuất tự tử tính” 出自子姓, “Xuất tự Lý thị” 出自李氏...Trên cơ sở đó có thể tạm lý giải thế này:

1. “Dĩ Quốc vi Thị” 以國為氏: họ Đặng là chi nhánh của họ Mạn 曼姓, đứng đầu Đặng quốc (鄧國, 1264-678). Xa hơn, họ Mạn có gốc gác từ Hoàng đế Chuyên Húc (黄帝颛顼, 2513 tCn-2435 tCn) theo thời gian một nhánh phân thành họ Đặng. Chuyện rằng vào đời Vũ Đinh Vương 武丁王 nước Đặng bị Sở Văn Vương (楚文王, ?-675 tCn) diệt vào năm 678 tCn, hậu duệ của dòng họ Mạn đứng đầu Đặng quốc đã lấy tên nước đặt tộc danh.

2. “Dĩ Ấp vi Thị” 以邑為氏: Cuối đời Thương 商朝中后期, thời Xuân Thu Chiến quốc 春秋时期con cháu xa đời thuộc dòng dõi Chuyên Húc xưa được ban cho đất Đặng để cai trị. Do vậy, cháu chắt đã nhận tên Đặng làm tên họ.

3. Lấy tên đất hoang làm tên họ: Đời Xuân Thu–Chiến Quốc (770 tCn-476 tCn), để phát triển kinh tế nông nghiệp, nhà vua lấy đất hoang để phong cho một người. Người đó triệu tập dân chúng để khai hoang lập ấp và cư dân lấy tên đất làm tên họ. Danh xưng tên họ này, khi viết ra Hán tự, đều có bộ ấp 阝, 邑 tên riêng để gọi một khu đất, một mình đứng lên chiêu tập một số người cùng ở một chòm để khai khẩn ruộng nương cũng gọi là "ấp".

4. “Xuất tự Lý thị”出自李氏: vào thời Ngũ Đại Thập Quốc con thứ 8 của Nam Đường 南唐 hậu chủ Lý Dục 李煜 là Lý Tùng Dật 李从镒 được phong Đặng vương邓王。Đến năm 975 niên Nam Đường bị Bắc Tống 北宋 diệt，Tống Thái Tông 宋太宗truy sát con cháu Lý Dục, buộc Lý Tùng Dật phải mai danh ẩn tích, lấy đất được vua cha phong cho làm họ. Con cháu sau này cứ thế theo, thành ra từ họ “Lý” sang họ “Đặng”.

Tổ tiên đầu tiên trong gia phả họ Đặng là cụ Đặng Phúc Mãn sinh 1128, quê Lương Xá, Hà Tây.
Cụ Đặng Phúc Mãn (sinh năm 1128 - 1223), người làng Lâm Giang, Thư Trì nay là Ân Để, huyện Vũ Thư, Thái Bình, làm quan Hữu nội vệ triều vua Lý Anh Tôn (1138 – 1175), theo Gia phả hiện có là Tổ tiên họ Đặng Việt Nam.


Enlarge this image Click to see fullsize



Enlarge this image Click to see fullsize



Enlarge this image Click to see fullsize



Enlarge this image Click to see fullsize



Enlarge this image Click to see fullsize



Enlarge this image Click to see fullsize



Enlarge this image Click to see fullsize



Enlarge this image Click to see fullsize

Enlarge this image Click to see fullsize